آنچه درباره زنبور عسل نمی دانید!

زنبورها حشرات بالداری هستند که به دلیل نقش مهمی که در گرده افشانی و تولید موم و عسل دارند، شناخته شده اند. برخی از انواع زنبورها از جمله زنبورهای عسل، زنبورهای گرده و زنبورهای بدون نیش در یک کلنی زندگی می‌کنند، در حالی که بیش از 90 درصد از انواع گونه زنبورها، به صورت انفرادی زندگی می کنند. در این مقاله قصد داریم بطور جامع زندگی زنبورهای عسل را مورد بررسی قرار دهیم.

 

آشنایی با نژادهای معروف زنبورهای عسل

چندین نژاد معروف زنبور عسل وجود دارد که هر کدام به خاطر یک ویژگی منحصر به فرد شهرت دارند.

• زنبورهای ایتالیایی به دلیل خلق و خوی ملایم و حجم زیاد عسلی که تولید می کنند مورد توجه قرار می گیرند.
• زنبورهای کارنیولا به خاطر سرسختی که در فصل زمستان نشان می دهند و رفتار آرامی که در میان دیگر گونه ها دارند معروف هستند.
• زنبورهای قفقازی در آب و هوای سرد بسیار مقاوم هستند و عسل با کیفیتی تولید می کنند.
• زنبورهای باکفاست مقاومت و توانایی زیادی در برابر بیماری ها دارند.
• زنبورهای کوردو بسیار پر جنب و جوش هستند.
• زنبورهای آفریقایی که به “زنبورهای قاتل” شهرت دارند، به دلیل ماهیت تهاجمی خود بدنام ترین گونه زنبورها هستند.

این موارد، تنها چند نمونه از تنوع نژِادی زنبورها هستند. زنبورداران این نژادها را بر اساس نیازها و شرایط منطقه خود انتخاب کنند، زیرا هر کدام مزایا و ویژگی های متمایزی را ارائه می دهند.

شیوه زندگی زنبورهای عسل چگونه است؟

زنبورهای عسل شیوه زندگی سازمان یافته و پیچیده ای را در کلنی به اشتراک می گذارند. بطور کلی سه نوع زنبور در کلنی زندگی می کنند. نوع اول که مهمترین آن می شود، زنبورهای ملکه هستند که وظیفه تخم گذاری را بر عهده دارند. جالب است بدانید تنها زنبوری که می تواند یک زنبور ملکه را نیش بزند، یک زنبور ملکه دیگر است! نوع دوم زنبورهای کارگر هستند که وظیفه گرده افشانی و جمع آوری شهد گل را در کنار محافظت از کندو بر عهده دارند. در نهایت نوع سوم زنبورهای نر هستند که تنها وظیفه بارور کردن زنبور ملکه را بر عهده دارند. شیوه زندگی زنبورهای عسل نمونه بارز مشارکت و همکاری اجتماعی است. در کلنی که به عنوان یک واحد کاملاً هماهنگ است، هر کدام از زنبورها نقش‌ متمایزی ایفا می کنند و فعالیت خود را با تغییرات فصلی تنظیم می کنند و در طول زمستان هم بقای خود را تضمین می کنند.

 

آناتومی بدن زنبورهای عسل چگونه است؟

زنبورهای عسل 5 چشم دارند که دو چشم آنها در دو طرف سرشان قرار دارد و برای تشخیص اشکال و رنگ ها است. سه چشم کوچک هم در بالای سرشان قرار دارد و برای جهت یابی مورد استفاده قرار می گیرد. آنها دارای 3 جفت پا و 2 جفت بال هستند. بدن آنها پر از کرک است. اغلب آنها نیشی دارند که در انتهای بدنشان قرار گرفته و تنها در زمانی که می ترسند، عصبانی می شوند و یا بنا به هر دلیلی احساس خطر می کنند، از آن استفاده می کنند. البته زنبورهای کارگر اگر از نیش خود استفاده کنند، خودشان خواهند مرد اما برخی گونه ها مانند زنبورهای قاتل می توانند بارها و بارها از نیش خود استفاده کنند بدون آنکه خودشان آسیبی ببینند.

 

چرا زنبورها گرده افشانی می کنند؟

زنبورها به عنوان بخشی از رفتار طبیعی و تولید مثل خود گرده افشانی می کنند. انگیزه اصلی زنبورها برای گرده افشانی جمع آوری شهد جهت تغذیه کلنی است. ساختار بدنی زنبورها مانند پرزهای بدنشان و چیزهایی شبیه سبد که روی پاهای عقب آنها قرار دارد، به آنها در جمع آوری شهد کمک می کند. در حالی که زنبورها شهد گل ها را جمع آوری می کنند، گرده های قسمت نر گل ( بساک) به بدن زنبورها می چسبد. هنگامی که زنبورها از گلی به گل دیگر حرکت می کنند، به طور ناخواسته این گرده را به قسمت های ماده گل ها (کلاله) منتقل می کنند که منجر به لقاح گیاهان می شود و به گیاهان اجازه می دهند دانه و میوه تولید کنند. در واقع زنبورها بطور غیر عمدی سبب گرده افشانی و تنوع اکوسیستم می شوند!

 

زنبور عسل و زنبور بی عسل!

تفاوت اصلی بین زنبور عسل و زنبور بی عسل در توانایی آنها برای تولید و ذخیره عسل است. زنبورهای عسل به خاطر قابلیتی که در جمع آوری شهد از گل و تبدیل آن به عسل و سپس نگهداری از آن در کندوهای خود به عنوان منبع غذایی دارند، شناخته شده اند. در واقع مسئولیت آنها گرده افشانی و برداشت عسل است. در مقابل زنبورهای بی عسل حشراتی هستند که نقشی بسیار حیاتی در کنترل جمعیت حشرات و دفع آفت کشاورزی دارند. آنها به عنوان شکارچی تلقی می شوند و آفات را کنترل می کنند. زنبورهای بی‌عسل در بیش از صد هزار گونه تنوع دارند. شیوه زندگی برخی از آنها به صورت انفرادی و برخی به صورت اجتماعی است که برای آن کندو می سازند اما هیچکدام عسلی تولید نمی کنند. آنها همه‌ چیز خوارند و گرده‌افشانی نمی کنند.

 

منبع تغذیه زنبور عسل چیست؟

منبع غذایی اصلی زنبورهای عسل عمدتاً از شهد و گرده گل که برایشان مغذی است تامین می شود. آنها شهد را با استفاده از زبان دراز و لوله مانند خود جمع می کنند و در معده خود ذخیره می کنند تا با آنزیم های بدنشان به خوبی مخلوط گردد و تبدیل به عسل شود. گرده گل نیز یک ماده غنی از پروتئین ها است که از گل ها جمع آوری می شود و به عنوان منبع پروتئین و سایر مواد مغذی کلنی مورد استفاده قرار می گیرد. گرده گل برای رشد زنبورهای جوان و برای سلامت کلی کلنی ضروری است. به طور کلی شهد، کربوهیدرات و انرژی مورد نیاز کلنی را تامین می کند و گرده، پروتئین و سایر مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی زنبورها را تامین می کند.

 

چرا زنبورها نیش می زنند؟

تنها سلاح دفاعی زنبورها نیش‌شان است و گاهی مجبور می شوند برای دفاع از خود یا کلنی شان نیش بزنند!

نیش زنبور در واقع همان ساختار تخمگذاری زنبورها ماده است که به یک سلاح دفاعی تبدیل شده بنابراین زنبورهای کارگر نر فاقد نیش هستند. هنگامی که زنبوری تهدیدی را درک می کند یا احساس می کند کندویش در خطر است، اغلب با نیش زدن واکنش دفاعی نشان می دهد. این واکنش دفاعی آخرین راه حل است، زیرا نیش در نهایت منجر به مرگ زنبور به دلیل از دست دادن نیش و اندام های شکمی مرتبط با آن می شود. آنها از طریق نیش خود سمی را خارج می کنند که می تواند باعث درد و حساسیت یا آلرژی در انسان شود. جالب است بدانید در حالی که زنبورهای کارگر ماده ممکن است در هنگام خطر نیش بزنند، ملکه زنبورها معمولاً از نیش خود برای مبارزه با ملکه های دیگر استفاده می کند  نه برای دفاع از خود! 

چرخه زندگی زنبور عسل چگونه است؟

چرخه زندگی زنبور عسل از چهار مرحله اصلی تشکیل شده است. مرحله اول زمانی شروع می شود که ملکه در سلولی از کندو شروع به تخم گذاری می کند. این تخم به لارو تبدیل می‌ شود که موجودی کوچک بدون پا است و به کمک زنبورهای کارگر رشد می کند و با مخلوطی از گرده گل و شهد جمع آوری شده تغذیه می‌ شود. لارو چندین بار پوست اندازی می کند تا رشد کند و بالغ شود. پس از گذشت سه روز، لارو تغییر شکل می دهد و در طی فرایند دگردیسی به یک زنبور بالغ تبدیل می شود. مدت زمان دقیق مرحله تغییر شکل در بین انواع مختلف زنبورها متفاوت است. هنگامی که تغییر شکل بطور کامل رخ داد، زنبور بالغ راه خود را می جوید و از کندو خارج می شود و بسته به نوعی که دارد (کارگر یا ملکه) وظیفه خود را پیدا می کند.

 

نحوه برداشت عسل طبیعی

برداشت عسل شامل جمع آوری عسل از کندوها است. زنبورداران معمولاً با استفاده از دود برای آرام کردن زنبورها شروع می کنند که باعث می شود زنبورها کمتر حالت دفاعی داشته باشند. سپس زنبوردار قاب‌ های جداگانه‌ ای را از کندو خارج می‌کند که هر کدام حاوی سلول‌های پر از عسل هستند که با موم زنبور عسل پوشانده شده‌ اند. برای استخراج عسل طبیعی، این قاب ها با استفاده از یک چاقوی داغ یا چنگال باز کردن درپوش برداشته می شوند و عسل مایع درون آن نمایان می شود. پس از باز کردن درپوش، قاب‌ها در دستگاه سانتریفیوژ یا عسل‌گیر قرار می‌گیرند، دستگاهی که از نیروی گریز از مرکز برای چرخاندن عسل از شانه استفاده می‌کند. عسل استخراج شده از دیواره های دستگاه استخراج جریان می یابد و در ظرفی جمع آوری می شود. پس از برداشت عسل، زنبورداران ممکن است آن را فیلتر کنند تا ناخالصی ها را از بین ببرند و سپس آن را برای مصرف در شیشه ها ذخیره کنند. برداشت عسل یک فرآیند حساس است که هم برای سلامت زنبورها و هم کیفیت عسل نیاز به توجه دارد. زنبورداران باید مراقب باشند که عسل کافی در کندو برای تغذیه زنبورها باقی بماند. شما می توانید از فروشگاه محصولات زنبور هاجر عسلی برای خرید آنلاین عسل طبیعی استفاده کنید.

 

چرا زنبورهای عسل باید توسط زنبوردار تغذیه شوند؟

خوراک مورد نیاز زنبورها از شهد و گرده گیاهان یا شکوفه هایی که در اطراف کندوی آنان قرار دارد تامین می شود. بنابراین یکی از مهمترین نکاتی که زنبورداران باید در نظر داشته باشند این است که کندوی زنبورها را در مکانی قرار دهند که مملو از گیاهان مورد استفاده زنبورها است. اینگونه علاوه بر اینکه خوراک مورد نیاز زنبورها به خوبی تامین می شود، عسل باکیفیت تری هم می توانند تولید کنند. طبق آزمایشات انجام شده، زنبورها می توانند تا فاصله 5 تا 6 کیلومتری از کندوی خود را برای جستجوی گرده گل پرواز کنند اما اگر فاصله از این مقدار بیشتر شود، برای تهیه غذا با مشکل مواجه می شوند. که در نتیجه، ضعف شدید زنبورها در تولید عسل را در پی خواهد داشت. علاوه بر آن، بال های زنبورها در طی پرواز مسافت های دور از بین خواهد رفت و عمر آنها کاهش خواهد یافت.

زنبورها در فصول سرد دیگر نمی توانند از شهد و گرده گل تغذیه کنند چون خوراکی وجود ندارد؛ پس تغذیه آنها در فصول سرد چه خواهد بود؟ در این هنگام تغذیه زنبورها توسط زنبورداران به صورت مصنوعی تامین می گردد. زنبورداران برای انجام این عمل، تعدادی از زنبورها را که برای گرده افشانی تجاری در نظر گرفته اند را در فصول سرد در کندو نگه می دارند و آنها را با خوراک مصنوعی تغذیه می کنند تا راندمان تولید پایین نیاید. این خوراک مصنوعی از قند یا شکر تولید می‌شود.

جالب توجه است با کیفیت ترین خوراکی که زنبورها برای کلنی تولید می کنند در اختیار ملکه آنها قرار می گیرد تا بتواند تخم گذاری کند، کارگران جدید تولید کند و همچنین ملکه های جدید را پرورش دهد. 

 

خواص عسل طبیعی

در ادامه به بررسی مهمترین خواص عسل طبیعی ارزشمند پرداخته ایم:

 

• عسل طبیعی برای درمان زخم و سوختگی

   عسل طبیعی دارای خواص متعددی است که آن را برای درمان زخم ها و سوختگی ها مفید می کند. برای مثال به دلیل pH اسیدی آن است که محیطی نامناسب برای باکتری ها ایجاد می کند. علاوه بر این، عسل با برداشتن بافت‌های مرده، به تحریک رشد بافت‌های جدید و سالم برای بهبود زخم کمک می کند. خواص ضد التهابی آن نیز به کاهش تورم و درد ناشی از زخم ها و سوختگی ها منجر می شود. 

 

• عسل طبیعی برای افزایش پلاکت خون

    مطالعات نشان می دهد که برخی از اجزای موجود در عسل ممکن است فواید زیادی در افزایش تعداد پلاکت خون داشته باشند. عسل حاوی آنتی اکسیدان های مختلفی از جمله فلاونوئیدها است که با اثرات ضد التهابی و تعدیل کننده سیستم ایمنی مرتبط است و به خاطر قندهای طبیعی و مواد مغذی خود، به سلامت کلی بدن کمک می کند. 

 

• عسل طبیعی برای قلب

    عسل طبیعی حاوی آنتی اکسیدان هایی مانند فلاونوئیدها است که به کاهش استرس و التهاب در بدن کمک کند. این ماده با کاهش کلسترول تام، کلسترول LDL و تری گلیسیرید همراه است و سطح کلسترول HDL را افزایش می دهد. همچنین این ماده حاوی ترکیبات فنلی است که به بهبود جریان خون کمک می کند. مواد معدنی موجود در عسل مانند پتاسیم با کمک به تنظیم فشار خون از سلامت قلب حمایت کند.

 

• عسل طبیعی برای درمان سرفه

   عسل طبیعی برای درمان سرفه موثر است و اثر تسکین دهنده ای دارد که سوزش گلو را کاهش می دهد. طعم شیرین عسل نیز می تواند باعث ترشح بزاق و کاهش خشکی و در نتیجه بهبود خارش گلو شود. اغلب افراد عسل را با آب گرم یا دمنوش های گیاهی مخلوط می کنند و یک معجون آرام بخش و تسکین دهنده سرفه ایجاد می کنند. 

 

• عسل طبیعی برای درمان یبوست

    عسل دارای خواص پری بیوتیکی است که باعث رشد و فعالیت باکتری های مفید در روده می شود که می تواند به بهبود سلامت گوارش کمک کند. مخلوط کردن عسل با آب گرم یا ترکیب آن با آب لیمو در رفع یبوست نیز موثر است. 

 

• عسل طبیعی برای زنان و بارداری

   مطالعات و آزمایشات انجام شده نشان می دهد عسل طبیعی به دلیل دارا بودن ویتامین و مواد معدنی، به سلامت زنان کمک می کند. مصرف این ماده ارزشمند در دوران بارداری، شیردهی و قاعدگی اثر بخش است. ژل رویال نیز که یکی از ارزشمند ترین محصولات عسل است، برای سلامت زنان و درمان تنبلی تخمدان نتایج خوبی به دنبال داشته است.

 

• عسل طبیعی برای پوست

   عسل یک مرطوب کننده طبیعی است و رطوبت را جذب می کند که سبب آبرسانی پوست و حفظ لطافت آن می شود. همچنین عسل می‌ تواند با کمک به کلاژن سازی، سلول‌ های مرده پوست را از بین ببرد و باعث صاف‌ تر شدن پوست شود. اگر می خواهید از روش های طبیعی و خانگی برای جوانسازی پوست خود استفاده کنید، پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش ساخت انواع ماسک صورت با عسل را از دست ندهید.

 

محصولات زنبورعسل 

احتمالا با انواع عسل طبیعی مانند عسل های گون گز، قنقال، چند گیاه، آویشن، آنغوزه و … آشنایی دارید. اما این موارد تنها محصولات زنبور عسل نیستند. از مهمترین محصولات زنبور عسل میتوان به ژل رویال، موم، بره بوم و گرده گل اشاره کرد. لازم به توجه است هر کدام از این محصولات خواص درمانی و کاربرد منحصر به فرد خود را دارند و همگی در فروشگاه محصولات زنبور هاجر عسلی موجود هستند که در صورت تمایل می توانید سفارش دهید.

 

روش تشخیص عسل طبیعی

بنا به یک تصور غلط در ایران، گفته می شود که اگر عسل رس ببندد یا شکرک بزند پس تقلبی است. درحالیکه این موضوع صحت ندارد! چرا که دلیل رس بستن یا شکرک زدن عسل به دلیل وجود گلوکز در آن است. از آنجا که گلوکز هم در عسل طبیعی است هم در عسل شربتی و هم در عسل تقلبی، پس شکرک زدن دلیل کافی برای اثبات تقلبی بودن عسل نیست. گاها نیز عده ای بو و رنگ و غلظت عسل را معیار طبیعی بودن یا نبودن آن قرار می دهند که باز هم باور غلطی است. از آنجا که عسل طبیعی انواع گوناگونی دارد که هر کدام در منطقه یا پوشش گیاهی متفاوتی تولید شده اند، بسیار منطقی است که هر کدام رنگ و بو و غلظت متفاوت از یکدیگری داشته باشند زیرا همانطور که گفتیم، انواع گوناگونی دارند. پس این معیار هم برای تشخیص عسل تقلبی کافی نیست.

پس بهترین و منطقی ترین روش تشخیص چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت مطمئن ترین روش تشخیص، آزمایش عسل در آزمایشگاه است تا فاکتورهایی مثل ساکارز، پرولین، دیاستاز و HMF مورد بررسی دقیق قرار بگیرند.  

 

عسل طبیعی را از کجا تهیه کنیم؟

یکی از دغدغه های اساسی افراد این است که از کجا می توان عسل طبیعی و اصل تهیه کرد؟ چرا که در بازار عسل های نامرغوب و تقلبی هم یافت می شوند که تشخیص آنها را از عسل ارگانیک، دشوار کرده است. همانطور که بررسی کردیم تنها روش تشخیص عسل طبیعی از تقلبی، آزمایش آن در آزمایشگاه است. برای این منظور و جهت اعتمادسازی، فروشگاه هاجر عسلی به همراه محصولی که سفارش می دهید، برگه آزمایش آن را نیز برای شما ارسال می کند تا در صورت لزوم برگه آزمایش را به همراه محصولی که خریداری کرده اید به آزمایشگاه بفرستید و از صحت آن مطمئن شوید. هاجر عسلی همچنین امکان مرجوعی محصولات را برای مشتریان خود در نظر گرفته است. بنابراین شما با خیال آسوده می توانید تمام محصولات زنبور عسل را از هاجر عسلی سفارش دهید.

 

پرسش و پاسخ

1) عوامل موثر در تامین خوراک زنبورها کدامند؟

پوشش گیاهی مطلوب، فاصله کندو از پوشش گیاهی و فصل مناسب جمع آوری شهد.

 

2) چرا منطقه قرارگیری کندو بسیار مهم است؟

زنبورداران باید کندوها را در مکانی قرار دهند که از نظر پوشش گیاهی غنی است و نیازی نیست زنبورها برای گرده افشانی و جمع آوری شهد به نقاط دوردست پرواز کنند. زیرا پرواز به نقاط دوردست باعث از بین رفتن بال زنبورها و کاهش طول عمر آنها می شود که ضعف در تولید عسل را در پی دارد. 

 

3) در فصول سرد که امکان گرده افشانی و جمع آوری شهد نیست، زنبورها از چه چیز تغذیه می کنند؟

تغذیه زنبورهای عسل در فصول سرد، خوراک مصنوعی است که توسط زنبورداران تهیه می شود.

 

4) مطمئن ترین روش تشخیص عسلی طبیعی از تقلبی چیست؟

آزمایش عسل در آزمایشگاه، اصولی ترین روش تشخیص محصول اصل از تقلبی است.